Alþjóðleg gögn sýna að of fá ungmenni fá tækifæri til að kanna starfsmöguleika sína í framtíðinni í beinum tengslum við atvinnulífið. Stækkaðu framtíðina og könnunin Okkar framtíð vinna í samræmi við þessar alþjóðlegu áherslur.
Í nýrri útgáfu frá OECD (Efnahags- og framfarastofnuninni) um starfsþróun ungmenna (maí 2025) er vakin athygli á því að ungmenni víða um heim hafa takmarkaðan aðgang að leiðsögn og raunverulegri innsýn í störf og möguleika sína í framtíðinni. Ný gögn unnin út frá PISA 2022 sýna að 40% fimmtán ára nemenda upplifa óvissu um framtíðarstarf sitt en hlutfallið hefur hækkað verulega frá 2018. Starfsóvissa hefur aukist í flestum aðildarlöndum og skýr tengsl eru milli lítillar þátttöku í starfsþróunarviðburðum og skorts á sjálfstrausti og framtíðarsýn.
Stækkaðu framtíðina byggir á og er í nánu samstarfi við bresku fyrirmynd sína Inspiring the Future, sem bæði OECD og fjölmiðlar eins og Daily Mail hafa fjallað um sem dæmi um árangursríka starfsfræðslu. Slíkt samstarf eykur raunhæfa framtíðarsýn nemenda og getur haft mælanleg áhrif á tækifæri þeirra í lífinu. Nick Chambers, stofnandi og framkvæmdastjóri Inspiring the Future í Bretlandi, skrifar inngang að nýju skýrslunni frá OECD og stýrði einnig alþjóðlegum veffundi þar sem niðurstöður skýrslunnar voru kynntar í maí 2025.
OECD undirstrikar í nýjustu skýrslum sínum að skólar þurfi að tryggja að allir nemendur fái tækifæri til að:
- hitta fyrirmyndir úr atvinnulífinu;
- ræða við náms- og starfsráðgjafa;
- kynnast mismunandi störfum;
- sjá tengingu milli náms og vinnu;
- þróa með sér raunhæfa sýn á möguleika sína.
Alþjóðlegur gagnagrunnur um starfsþróun ungmenna: OECD Dashboard
Í fyrsta sinn hefur OECD safnað saman og birt aðgengilegan samanburðargagnagrunn:
Teenage Career Readiness Dashboard
Gagnagrunnurinn byggir á svörum 690.000 fimmtán ára nemenda frá 80 löndum og hagkerfum og sýnir:
- tíu algengustu starfsóskir stúlkna og drengja í hverju landi;
- þátttöku í starfsþróunarviðburðum (t.d. heimsóknir, viðtöl, ráðgjöf);
- tengsl milli þess að kanna möguleika og betri framtíðarstöðu á vinnumarkaði;
- ójafnræði eftir félagslegum bakgrunni og kyni.
Ný skýrsla staðfestir alvarlega stöðu og mikilvægi snemmtækrar íhlutunar
The State of Global Teenage Career Preparation dregur saman lykilniðurstöður úr PISA og öðrum rannsóknum. Þar kemur m.a. fram að:
- starfsóskir ungs fólks hafa lítið breyst frá árinu 2000 og endurspegla sjaldan raunverulega eftirspurn á vinnumarkaði;
- kynjaskipting starfa helst enn í hendur við hefðbundnar staðalímyndir – fáar konur eru í tæknigeiranum og fáir karlar í velferðargeiranum;
- félagslegur bakgrunnur hefur meiri áhrif en námsárangur á náms- og starfsval ungs fólks;
- of fá ungmenni fá tækifæri til að ræða við fólk í störfum eða fara í vettvangsferðir.
Erlendar greiningar sýna áhrif starfsfræðslu
- Rannsókn sem framkvæmd var í Madrid á Spáni leiðir í ljós að ungt fólk sem tók þátt í starfsþróun á unglingsárum var ólíklegra til að lenda utan náms og vinnu (not in education, employment or training, NEET) og hafði jákvæðari viðhorf til yfirfærslu í áframhaldandi nám og störf eftir að skólaskyldu lauk.
Lesa meira - Í Noregi kemur fram að mikill meirihluti nemenda sem tjáir starfsóskir sækir í tiltölulega fá störf, þó áhugi á iðngreinum sé meiri en í flestum löndum. Samt sem áður er beint samband við vinnustaði sjaldgæft fyrir 15 ára aldur.
Lesa meira - Rannsókn í Wales sýnir að nemendur einblína mikið á hefðbundin störf, þó að kynjaójafnvægi og félagslegur mismunur virðist fara minnkandi.
Lesa meira
Stækkaðu framtíðina – vefgátt sem styrkir tengsl skóla og atvinnulífs
Verkefnið Stækkaðu framtíðina hefur verið í þróun hér á landi undanfarin ár og er í samræmi við megináherslur OECD. Markmið verkefnisins er að:
- bjóða öllum grunnskólum upp á aðgang að sjálfboðaliðum úr fjölbreyttum atvinnugreinum;
- tryggja að nemendur, allt frá fyrsta bekk, fái tækifæri til að kynnast ólíkum störfum;
- nýta stafræna lausn sem auðveldar samstarf kennara og atvinnulífs.
Okkar framtíð: Könnun sem hlustar á raddir nemenda
Samhliða vefgáttinni vinnur Stækkaðu framtíðina að gagnasöfnun í gegnum könnunina Okkar framtíð, þar sem börn og ungmenni deila eigin hugmyndum, draumum og áhyggjum varðandi framtíðina. Könnunin skiptist í:
- Teiknaðu framtíðina (fyrir 1.–7. bekk),
- Þín rödd (fyrir 8.–10. bekk).
Könnunin er þróuð í samstarfi við Inspiring the Future í Bretlandi, Mennta- og barnamálaráðuneytið og Menningar-, nýsköpunar- og háskólaráðuneyti. Niðurstöður nýtast í stefnumótun og þróun verkefnisins og starfsfræðslu almennt.
